Šećer nazivaju jednom od „četiri bijele smrti", a posljednjih godina se označava kao jedan od glavnih krivaca za gojaznost, srčane bolesti, rak, oštećenje moždane funkcije. Zato mu se uporno traže „zdravije" zamjene. Tako su nastali vještački zaslađivači koji imaju manje kalorija, ali su mnogo slađe. 

No, svi redom imaju niz štetnih efekata po zdravlje. Zato se u novije vrijeme sve više pažnje poklanja prirodnim zamjenama za šećer. Ali i s njima treba biti oprezan, upozoravaju stručnjaci.

Tako je agava sirup nekada preporučivan kao jedna od najzdravijih alternativa šećeru. Sada je na „crnoj listi" zbog visokog sadržaja fruktoze, koja podiže holesterol, povećava glikolizirani hemoglobin (indikator za dijabetes) i doprinosi insulinskoj rezistenciji što je rizik za dijabetes tipa dva.

Mnogi takozvani „zdravi" zaslađivači imaju isto ili čak više fruktoze nego običan šećer pa ih to trpa u isti koš sa šećerom. Ni oni ne sadrže vitamine, ni minerale već prazne njihove rezerve u tijelu, a s druge strane izazivaju skok šećera u krvi.

Uz to, podjednako kao i šećer ostavljaju manjak B vitamina i minerala, izazivajući kod ljubitelja slatkog umor i manjak energije. To uvodi u začarani krug jedenja šećera i žudnje za još više slatkog.

Stručnjaci preporučuju da se pri izboru alternative za šećer obrati pažnja koliko ta zamjena ima fruktoze i glukoze i koliki je njen glikemijski udar (koliko brzo podiže šećer u krvi).

Neki nutricionisti tvrde da nam čak zamjene za šećer nisu ni potrebne, i da proste ugljene hidrate treba uzimati iz voća. Kao jedna od najpoželjnijih zamjena za šećer u posljednje vrijeme se preporučuje biljka stevija, jer ne podiže nivo šećera u krvi i nema kalorija, a oni koji osim slatkog ukusa žele da namirnicama unesu i nešto hranjivih materija biraju melasu i med.

 Prirodne zamjene za šećer

1. Javorov sirup dobija se posebnim načinom prerade iz soka javorovog drveta. Sadrži neke antioksidante, ima visok sadržaj saharoze a malo fruktoze.

2. Agava sirup je sok listova plave agave, vrlo je sladak ali ima i do 90 posto fruktoze pa brzo podiže nivo šećera u krvi.

3. Melasa je nusprodukt procesa proizvodnje šećerne trske. Bogata je svim hranjivim materijama ekstrahovanih iz šećera tokom prerade procesa - željezom, bakrom, magnezijem, cinkom, kalcijem, kalijem ali sadrži visok nivo fruktoze.

4. Med djeluje antibakterijski, bogat izvor antioksidanasa, sadrži vitamine, ali satrži i 40 posto fruktoze.

5. Stevija - biljka koja nema ugljikohidrata i kalorija, ne podiže nivo šećera u krvi, ima nizak glikemijski indeks i mogla bi biti idealna zamjena za šećer od kojega je slađa 300 puta. Ali i dalje održava želju za slatkim, a ponekad može biti i vrlo gorka.

6. Ksilitol se izdvaja iz biljnih vlakana bobica, breze i kukuruzne opne. Ima veoma malo kalorija, ne diže nivo glukoze (mogu da ga koriste i dijabetičari), ne uništava zube. Pošto se dobija iz kukuruza, može da potiče od GMO biljke. Također može da ima gorak ukus.

7. Sirup od smeđe riže koja se kuha i izlaže enzimima koji je razbijaju u šećer. Ne sadrži fruktozu, ali nema ni hranjivih materija, a kao i smeđa riža može da sadrži arsen.

8. Šećer od kokosove palme je ekstrakt te palme, sadrži malo fruktoze, dosta kalija i vitamina C, ali ima isto ugljenih hidrata i kalorija kao i šećer.

 Vještački zaslađivači

Pored postojanja prirodnih zamjena za šećer mnogi se vještački zaslađivači danas smatraju nepoželjnim:

* Aspartam je oko 200 puta slađi od šećera, to je niskokalorijska vještački stvorena zamjena za šećer. Sadrži enzim problematičan za osjetljive osobe, koje ga ne mogu metabolizirati kako treba. Nalazi se u velikom broju dijetetskih proizvoda i industrijske hrane i pića.

* Sukraloza je 600 puta slađa od šećera, uništava crijevnu floru. Sadrži je mnogo hrane namijenjene mršavljenju i one označene kao dijetetske.

* Saharin se koristi već 100 godina i danje je dostupan. To je sintetički zaslađivač 300 puta slađi od šećera i neka istraživanja ga povezuju sa rakom. Nema kalorija, a prolazi kroz tijelo bez podizanja nivoa šećera u krvi, preporučivan je dijabetičarima decenijama unazad.