Još tokom fetalnog života žena ima oko 6 do 7 miliona jajnih ćelija i nove se više ne proizvode. Žene se rađaju s gotovo 2.000.000 nezrelih jajnih ćelija, što je ukupan broj koji će ikada imati. Jajne ćelije se neprekidno gube, pa ih do početka puberteta većina žena ima blizu 400.000. 

Od toga, samo 300-400 će biti ovulirano tokom reproduktivnog života. Otprilike oko 90 posto jajnih ćelija do 30. godine ženinog života nestane. Do kasnih 30-ih godina taj će se broj dodatno smanjiti na oko 27.000.

Vrijeme za dijete

Većina jajašaca u jajnicima stalno umire tokom života sve dok se ne istroše u menopauzi. Na početku menopauze većina žena ima samo oko 1.000 jajnih ćelija u jajnicima.

Biološka je činjenica da se, kako žene i muškarci stare, njihov potencijal za dobivanje djece smanjuje, iako se tačno vrijeme kada se to može dogoditi razlikuje među pojedincima. Neke žene i dalje su plodne u 40-im godinama, dok druge počinju gubiti plodnost u dvadesetim. Rezervat jajnika može se smatrati dijelom biološkog sata, koji može varirati od žene do žene.

Za pojedince i parove može postojati mnogo razloga zašto se kasnije odlučuju na osnivanje porodice. Čekaju pravog partnera, usavršavaju karijeru, žele biti u stabilnoj finansijskoj situaciji, putovati, osjećati se spremno, a tu su i mnogi drugi razlozi zbog kojih smatraju da nije pravo vrijeme za dijete. Ponekad pokušavaju zatrudnjeti kasnije, kada to može biti puno teže.

Ženi je najlakše zatrudnjeti prije 30. godine. Ženski vrhunac reproduktivne dobi je između 20-ih i ranih 30-ih godina. Broj jajnih ćelija smanjuje se kako žene stare. Također, veća je vjerovatnoća da preostale jajne ćelije kod starijih žena imaju abnormalne hromozome. Ovaj pad postaje brži kada dođete do sredine 30-ih. Do 45. godine plodnost je toliko opala da je trudnoća za većinu žena malo vjerovatna.

Normalno, starenje, u većini slučajeva, dovodi do smanjenja rezerve jajnika, ali i genetski defekti, agresivni medicinski tretmani koji oštećuju reproduktivni sistem (zračenje), također neke operacije i ozljede mogu dovesti do toga. Isto tako, u mnogim slučajevima nema jasnog razloga za relativno smanjenje rezerve jajnika.

Rezerva se odnosi na reproduktivni potencijal koji je ostao unutar dva jajnika žene na temelju broja i kvalitete jajnih ćelija. Smanjena rezerva jajnika je gubitak normalnog reproduktivnog potencijala u jajnicima zbog manjeg broja ili kvaliteta preostalih jajnih ćelija.

Uzrok pobačaja

I kvalitet i količina vaših jajnih ćelija su važni. No, od ova dva faktora, kvalitet je važniji, jer sve dok imate neke folikule, i jajnici su sposobni odgovoriti na lijekove za stimulaciju.

Kako žene postaju starije, više njihovih jajnih ćelija ima abnormalne hromozome, što je glavni uzrok pobačaja i neuspjeha IVF postupka. Nema jedinstvenog načina za ocjenu kvaliteta jajnih ćelija. Najveći utjecaj na njihov kvalitet ima vaša dob.

Kvalitet jajnih ćelija je važan jer određuje i sam kvalitet embrija. Žene sa smanjenom rezervom jajnika često imaju veći rizik od spontanog pobačaja kod začeća putem IVF-a ili prirodno, zbog manjeg kvaliteta jajnih ćelija.

Žene sa smanjenom rezervom jajnika, a koje i dalje žele zatrudnjeti, imat će tu mogućnost putem asistiranih reproduktivnih tehnologija.

Kada se dijagnosticira smanjena rezerva jajnika, žena može odmah poduzeti korak naprijed i pokušati sačuvati plodnost. Očuvanje plodnosti uključuje uzimanje ženskih jajnih ćelija iz njenih jajnika i njihovo zaleđivanje za kasniju upotrebu. Najbolje vrijeme za žene da zamrznu jajne ćelije je kada su mlade i njihova rezerva jajnika je bolja.

Skraćen menstrualni ciklus kao simptom

Glavni uzroci za smanjenje rezerve jajnih ćelija su životni stil (prehrambene navike, stres, pušenje i slično); genetske abnormalnosti; agresivni tretmani poput zračenja; operacija jajnika, kao što je endometrioza; idiopatski (što znači da nema vidljivog uzroka).

Smanjena rezerva jajnika ne pokazuje simptome kod većine žena. Kod nekih može biti skraćeni menstrualni ciklus, od 28 do 25 dana. No, žene uglavnom otkrivaju da imaju smanjenu rezervu jajnika nakon dijagnostičkog testiranja. To uključuje procjenu transvaginalnim ultrazvukom i mjerenje hormona: folikul stimulirajući hormon (FSH), estradiol (E2) i anti-Müller hormon (AMH).

Broj antralnih folikula i AMH test

Postoje dva dobra načina za mjerenje broja jajnih ćelija: broj antralnih folikula i AMH (Anti-Müller Hormone) test. Tokom brojanja antralnih folikula ljekar koristi ultrazvuk za brojanje vidljivih folikula. Svaki folikul sadrži nezrelu jajnu ćeliju koja potencijalno može postati zrela i ovulirati.

Ova dva testa nivoa hormona, u kombinaciji s transvaginalnim ultrazvukom, mogu otkriti smanjenu rezervu jajnika s visokim nivoom sigurnosti.

Zdrava ishrana

Nijedan tretman ne može usporiti starenje jajnika i istinski spriječiti smanjenu rezervu jajnika. Ali, baš kao što poboljšava cjelokupno zdravlje, zdrava hrana može pomoći jajnim ćelijama da ostanu zdrave i da povećaju plodnost. Neophodno je povećati unos voća i povrća, cjelovitih žitarica, konzumirati nemasno meso, orašaste plodove, te izbjegavati trans-masti, rafinirane ugljikohidrate, prerađenu hranu i meso, kao i prekomjernu količinu soli i šećera.