Na današnji dan 79. godine, u erupciji vulkana Vezuv nestali su rimski gradovi Pompeji, Herkulanej i Stabija, a hiljade ljudi je poginulo. Ispod vulkanskog pepela i lave Pompeji su ostali dobro očuvani i danas svjedoče o životu i kulturi Rimljana tog vremena.

Pompeji se prvi put u historiji spominju 310. godine prije nove ere. Prije kobne erupcije, vulkan Vezuv je mirovao više od 1500 godina, pa stanovnici Pompeja, Herkulaneja i Stabije nisu bili svjesni opasnosti koja im je prijetila. Oko podneva, 24. avgusta 79. godine, Vezuv se probudio. Mnogi stanovnici Pompeja su pobjegli, ali ih je gotovo 2000 ostalo u gradu, sklonivši se u podrume svojih kuća, nadajući se da će se tako spasiti. Međutim, spasa nije bilo, krovovi kuća u Pompejima, građeni da izdrže jaču kišu, ubrzo su počeli pucati pod težinom vulkanskih ostataka.

Erupciju opisao Plinije Mlađi

Detaljan opis te erupcije Vezuva poznat je zahvaljujući Pliniju Mlađem koji je i sam bio svjedok kataklizme. U dva pisma koja je napisao povodom smrti svog ujaka Plinija Starijeg na zahtjev Kornelija Tacita, precizno je opisao opažanja koja su kasnije potvrđena istraživanjima arheologa.

Plinije Stariji je tada bio zapovjednik rimske ratne mornarice u obližnjem Mizenu, čiji su brodovi oko 17 sati krenuli da spašavaju Pompejce. Ali, jak vjetar i tama koja je zahvatila grad onemogućili su pristup luci, pa su brodovi produžili dalje prema Stabiji. Kako su se brodovi previše približili ostacima koje je Vezuv izbacio u Stabiji, Plinije Stariji je, omamljen plinovima koje je donio oblak, umro. I Herkulanej, gdje je živjelo od 4000 do 5000 ljudi, bio je spaljen, a nakon završetka erupcije prekriven s gotovo 25 metara vulkanskih naslaga.

Zaštićena svjetska baština

Iako su već krajem 16. vijeka otkriveni ostaci Pompeja, a prva iskopavanja počela sredinom 18. vijeka, tek 1860. godine italijanski arheolog Đuzepe Fjoreli (Giuseppe Fiorelli), kao voditelj arheološkog istraživanja Pompeja, svojim preciznim načinom proučavanja arheoloških naslaga, promatranja, bilježenja, čuvanja pronađenih nalaza i izvještavanja o rezultatima istraživanja doprinio je očuvanju drevnih Pompeja i stvaranju modernih arheoloških metoda.

Među ostacima Pompeja pronađen je čitav niz građevina koje dočaravaju svakodnevni život građana: brojna kupališta, pekare s mlinovima, javne kuće, svetišta, pozorišta, javni ured za kontrolu težine i mjera te tržnice. Groblja u kojima su sahranjivani stanovnici grada nalazila su se s vanjske strane gradskog zida, duž gotovo svake ulice kojom se ulazilo u grad. Veličanstveni ostaci građevina i brojni predmeti oduševljavaju turiste i naučnike, a posebno su dirljivi ostaci zagrljenih supružnika i roditelja u zaštitničkom zagrljaju s djecom.

Pompeje, Herkulanej, Stabiju i ostale gradove uništene razornom erupcijom Vezuva 79. godine UNESCO je, 1997., uvrstio među zaštićenu svjetsku baštinu.

Rođen argentinski pisac Jorge Luis Borges

Godine 1899., na današnji dan, u Buenos Airesu je rođen argentinski pisac Jorge Luis Borges (Horhe Luis Borhes), jedan od najvećih pisaca 20. vijeka, koji je obilježio hispanoameričku literaturu i snažno utjecao na mnoge svjetske pisce.

Borgesov otac Jorge bio je španskog i portugalskog, a dijelom engleskog porijekla, pa je u njihovoj kući govoreno i španskim i engleskim jezikom, te je Borges od ranog djetinjstva naučio oba jezika. Godine 1914., porodica Borges seli u Ženevu, u Švajcarsku, gdje je Borges naučio i francuski jezik i njemački jezik, te diplomirao na Ženevskom univerzitetu 1918. godine.

Tri godine potom, 1921., Borges se s porodicom vraća u Buenos Aires, gdje započinje svoju karijeru pišući pjesme i eseje koje objavljuje u literarnim časopisima. Njegova prva zbirka pjesama “Fervor de Buenos Aires” objavljena je 1923. godine, kada je postao urednik literarnog dodatka novinama “Crítica”. U narednim godinama radio je kao literarni saradnik za izdavačku kuću “Emece Editores” i pisao sedmične kolumne za “El Hogar”, koje su izlazile od 1936. do 1939. godine.

Uspješan predavač

Kada je, 1946. godine, Juan Perón došao na vlast u Argentini, Borges je dobio otkaz iz Općinske biblioteke “Buenos Aires”, u kojoj je radio skoro 10 godina. Nakon otkaza, a i zbog vida koji mu je počeo slabiti, te bez mogućnosti da se uzdržava kao pisac, Borges je počeo raditi kao predavač. Uspjeh kao predavača učinio ga je javnom osobom, te mu donijelo položaj predsjednika Argentinskog društva pisaca i profesora engleske i američke književnosti u Argentinskom udruženju engleske kulture.

Prema Borgesovoj kratkoj priči »Emma Zunz«, 1954. godine, snimljen je film “ Días de odio” u režiji Argentinca Leopolda Torea Nilsona (Torre Nilsson). U to vrijeme Borges je počeo i pisati scenarije.

Od 1956. do 1970. godine Borges je radio kao profesor književnosti na Univerzitetu u Buenos Airesu, te privremeno na raznim drugim univerzitetima.

Borges je preminuo od raka jetre u Ženevi, 1986. godine.