Uvijek treba razumjeti. Lakše je. Lakše se boriti sa sobom i sa drugima.

Taj fundamentalni postulat je u osnovi Freudovog (Sigmund) pristupa svijetu. Jednog od genijalnih sekularnih Jevreja čija je misao obilježila savremenu zapadnu civilizaciju. Većina njegovih ključnih sljedbenika na početku razvoja psihoanalize su bili Jevreji, ali Freud nikada nije isticao svoj jevrejski background i nije imao dodirnih tačaka sa cionizmom. Nasuprot, Freud je bio izričito protiv ideje stvaranje jevrejske države u Palestini, potpuno svjestan opasnih posljedica takvih težnji. Čak i onda kada su nacisti došli po njegov život u njegovu Vienna i kada je bio primoran iseliti u London da ga nacisti ne bi spalili, kao što su spalili njegove knjige. Razumnije je naći neku manje historijom opterećenu zemlju jer hrišćani i muslimani nikada neće biti spremni prihvatiti da njihova sveta mjesta budu pod jevrejskom brigom, napisao je ovaj poznavalac ljudskih stremljenja.

Druga dva genijalna sekularna Jevreja koja su imala ključan impakt na težnje i dinamiku savremenog svijeta su Albert Einstein i Karl Marx. Iako je Marx potomak duge linija rabina, oba njegova roditelja su konvertirala u protestantizam a on je kršten. Razlog je bio dvostruk: asimilacija jevreja kao preduslov socijalnog napretka i činjenica da je odrastao u prilično nereligioznom domu. Marx je predhodio cionizmu i nije imao doticaj s njim, njega je interesirala praktična realizacija njegove lične teorije na internacionalnom nivou. Samo se jednom ozbiljnije osvrnu na 'jevrejsko pitanje' kroz polemički tekst i u njemu naglasio da ostvarivanje potpune emancipacija čovjeka neminovno vodi u nestanak religija. Jasno je bio protiv ukidanja bilo koje religije. Zanimalo ga je čišćenja imperijalističkog kapitalizma na globalnom nivou. Ali njegov globalizam nasuprot lokalizmu, kumunizam (kojeg su zvali ‘jevrejska zavjera') nasuprot kapitalizmu i internacionalizam nasuprot nacionalizmu izviru, dijelom, iz one ponajviše jevrejske potrebe, rođene tokom jevrejskog dobrog doba (19. stoljeće), koja je težila ka integraciji, jednakosti i političkoj emancipaciji.

Einstein nam je objasnio da je brzina svjetlosti u vakumu za svakoga ista. I da se svjetlost uvijek kreće brzinom koja je konstanta, ali i da je energija svakog kvantuma svjetlosti promjenjiva. On je znao da su zakoni prirode za svakog jednaki i da za svakoga važe, te da ljudi i njihove kulturne zajednice imaju pravo na svoje promjenjive, lične i kolektivne kvantume energije. Zato je njegov socijalni angažman bio obilježen promocijom općeg dobra. Ipak je neformalno, u vrijeme nemilosrdnog obračuna Zapada sa Jevrejima, bio kratki period uključen u promicanje cionizma. Odbio je da bude predsjednik Izraela, ali ideja da se Jevreji ograniziraju kao nacija i da imaju svoju državu u Palestini mu je bila prihvatljiva. Ono što je neobično je fakat da mu nije bilo sporno, ili o tome nije razmišljao, da Palestina možda i nije pravo mjesto za Jevreje, s obzirom da tamo žive neki drugi koje treba pitati slažu li se sa ovim cionističkim nakanama. Ništa nije bilo, niti je, sporno u tome da se Jevreji organiziraju kao nacija i da grade sebi državu, pri tome ne otuđujući ničije pravo na državu i naciju. Tražiti prava sa sebe i ne otimati drugima ta ista prava je posve legitiman i ljudski cilj.

Artikulirana vizija

Još jedan vrlo bitan sekularni Jevrej, koji se u zadnje vrijeme često spominje, je Theodor Herzl, osnivač cionizma. On je bio asimilirani Jevrej koji nije poznavao hebrejski jezik. Trajao je kratko na javnoj sceni, oko 8 godina, ali je imao artikuliranu viziju koja će postati ključna u ideologiji cionizma, a to je formiranje država za Jevreje. Napisao je pamflet ‘Der Judenstaat' (Jevrejska država, 1896) koji je prvobitno zamišljen kao obraćanje aškenazi porodici Rothschild, tada najbogatijoj porodici na svijetu, moćnim bankarima iz Frankfurta sa razgranatim međudržavnim biznisom. Interesantno, oni su odbacili Herzlov plan.

Uskoro je centar cionizma ustanovljen u tada, i našem, glavnom gradu i metropoli multinacionalne i multikonfesionalne Austro-Ugarske monarhije.

U kontekstu sadašnjeg masakra u Gazi, koji se odvija pred očima čitavog svijeta i koji ostaje bez prave reakcije Zapada i Istoka, uočljivo je da se sve češće osuđuje cionizam kao jedan od glavnih generatora ovih događaja.

Međutim, treba razumjeti.

Postoje dvije vrste cionizma, onaj sekularni Herzlov i onaj religiozno-kolonizatorski. U svojoj osnovi, cionizam počinje kao sekularni pokret koji nije temeljen na religiji već predstavlja pokušaj odbrane od asimilacije. Ako odemo od vas, koji nas ili mrzite ili asimilirate, i sami stvorimo jevrejsku državu, onda smo na dobitku, i mi i vi. U početku je to bila nedefinirana težnja ka odlasku, pa bilo gdje. Palestina tek kasnije postaje opcija i centralna tema cionista, a tome doprinosi pad Otomanskog carstva i britansko preuzimanje mandata nad Palestinom nakon 1. svjetskog rata.

Religiozni cionizam

Religiozni cionizam je etablirao Abraham Kook, glavni rabin Palestine između dva svjetska rata. On je bio unutar-jevrejski odgovor na rastući sekularni cionizam, ali i na anticionističke stavove ortodoksne jevrejske zajednice. Religiozni cionizam vrlo brzo progredira u kolonizatorski cionizam koji tretira Palestince kao egzistencijalnu prijetnju za Izrael i propagira širenje ilegalnih jevrejskih naselja i otimanje arapske zemlje uz protjerivanje i iseljavanje Palestinaca. On je esencija agresije Izraela nad Palestincima.

Specifični pristup ortodoksnih jevreja ideologiji cionizma je snažno ugrožavao cionistički pokret jer je za ortodoksne jevreje osnovna ideja cionizma, definirana kao stvaranje jevrejske države, ustvari najveći mogući grijeh.

Ortodoksni jevreji kažu da je kolektivni povratak jevreja u obećanu (svetu) zemlju i Jeruzalem, jedino moguć nakon pojave Mesije. Bitan koncept ortodoksnih jevreja je život u egzilu i čekanje Mesije da ih izvede iz egzila u obećanu zemlju. Povratak jevreja političkim putem, uz stvaranje države, je najveći mogući grijeh jer na taj način politika i njeni predstavnici pretendiraju da imaju ulogu mesije. Ortodoksni jevreji koji nisu prihvatili jevreja Isusa kao svog Mesiju, nikada ne mogu prihvatiti ni političare kao mesijanske pretendente. Ortodoksni jevreji su protiv države Izrael i protiv cionizma kao najvećeg grijeha.

Hrišćanski cionizam je predhodio jevrejskom cionizmu. Došao je kao marginalna hereza protestanske sekte, odbačena od dominantnih hrišćanskih crkava. Suština te hereze je bila vjerovanje da je povratak svih jevreja u Palestinu/Izrael preduslov ponovnog dolaska Isusa Hrista na zemlju. Ovo vjerovanje je postalo moda među utjecajnim britanskim aristokratima i ministrima 19. i 20. stoljeća.

Arthur Balfour je kao britanski premijer, početkom 20. stoljeća, prvo donio drakonski zakon protiv imigracije jevreja u Britaniju, a nedugo nakon toga, tokom Prvog svjetskog rata, kao ministar vanjskih poslova, kreirao Balfourovu deklaraciju uz pomoć Lloyd Georga, tadašnjeg novog britanskog premijera. Zanimljivo je da su ortodoksni jevreji tada odmah ukazali na katastrofalne posljedice koje će nastati ako se provede Balfourova deklaracija naglašavajući da u Palestini već postoje ljudi čija je to zemlja i da jevreji uopšte nisu nacija već se identificiraju kroz religiju. Nevjerovatno je da su Jevreji, koji su bili u potpunosti integrirani u arapske zemlje i arapsko društvo kroz vijekove, odjednom postali najveći neprijatelji Arapa, a da su im sada prijatelji oni koji su ih kroz vijekove proganjali i ubijali. Prijatelji su im oni koji su ih, kroz Balfourov deklaraciju, a kasnije kroz podršku u mnogobrojnim ratovima, gurnuli na put dugotrajnog sukoba. A sukob iz mržnje koji neprestano traje često završava u moru dječije krvi.

Pravo na zaštitu

Kada su Britanci dobili mandat da budu protektori Palestine poslali su svog cionistu da bude guverner.

Herzl je etablirao pravo Jevreja na državu u kojoj će se zaštiti od tada uznemirujuće intenzivnog antisemitizma. Britanski 'Uganda projekat' o stvaranju jevrejske kolonije u području današnje Kenije je propao i Cionistički kongres je zvanično i konačno proglasio Palestinu kao obećanu zemlju povratka Jevreja.

Pojednostavljeno, sekularni Jevreji su bili ti koji su etablirali državu Izrael, sedamdesetih godina prošlog vijeka. Uskoro primat u politici Izraela preuzimaju reliogiozni Jevreji, tj. oni koji manipulišu politikom u ime religije. Einstein, kao i većina sekularnih Jevreja, su isticali pravo na kolektivnu, egzistencijalnu zaštitu i samoorganiziranje, njegovanje jevrejskog identiteta kroz kulturu i religiju, pravo da budu samo sebi gazde. To su legitimna prava i niko ih ne može osporiti. Ali ne tamo gdje već postoji narod koji će automatski postati ugrožen ako mu se dođe kući bez poziva i počne, u početku, mijenjati pravila, a kasnije grubo preuređivati život, otimati zemlju i na kraju činiti krvoproliće.

Čovjekova imanentna sebičnost i rasplamsavanje surovosti kada se drugi počnu braniti od nje, značajan su izvor zla na ovoj planeti. Posebno ako veliki mentor sve odobrava na bezuslovan način. A na drugoj strani je Hamas.

Izgleda da sadašnji Izrael misli da zakoni važe samo za njega, i to ne samo zakoni prirode već i Božji zakoni i svi zakoni svijeta koji određuju odnose među ljudima. Ko tako misli, on nije na putu dobra. Gaza je najbolji pokazatelj.