Dolaskom Osmanlija i njihovog civilizacijskog djelovanja u formiranju gradskih sredina i širenja orijentalno-islamske kulture u Bosni i Hercegovini, jedna od značajnih uloga pripadala je dervišima i njihovim redovima. Prema nekim mišljenjima, derviši su u Bosnu i Hercegovinu došli prije osmanske vojske i izgradili prve tekije u BiH, te su oni prvi misionari islama na našim prostorima.
Tekije su građevine (zavije) u kojima su boravili šejhovi, neprikosnoveni autoriteti među dervišima, a pripadale su mevlevijskom, kaderijskom, nakšibendijskom, rufaijskom i halvetijskom tarikatu (školi). Prva registrirana tekija u Bosni i Hercegovini bila je Mevlevijska na Bembaši, koju je izgradio bosanski sandžak-beg Isa-beg Ishaković 1462. godine.
Nenametljivo širenje islama
Uz mnoge tekije postojale su musafirhane i imareti, što je ukazivalo na socijalni aspekt uloge tekije i ukupnog učenja islama koje su derviši izvorno u životu izražavali. Šejhovi i derviši su se bavili i raznim poslovima i zanatima, miješajući se s ljudima i utječući na njih u neposrednom kontaktu. Takav metod derviškog djelovanja, odnosno širenja islama nenametljivo, ali efikasno, ostao je vijekovima nepromijenjen.
Jednu od najpoznatijih sarajevskih tekija i danas jedini kulturno-historijski spomenik kadirijskog tarikata - Silahdi Mustafa-pašinu, odnosno Hadži Sinanovu tekiju, sagradio je Hadži Sinan, bogati sarajevski trgovac, početkom 17. vijeka u mahali Kadi Bali efendije ispred Sarač Alijine džamije, između ulica Sagrdžije, Alija Đerzeleza i Logavine u Sarajevu.
Šejhovi Kaimi i Mejli
Hadži Sinanova tekija očuvala je gotovo autentičan izgled iz perioda kada je izgrađena. U mezarju ispod tekije nalazi se Hadži Sinanovo turbe s nišanom na kome piše godina 1049. (po Hidžri), odnosno 1636. Tekija čuva uspomenu na Hadži Sinana i njegovog sina Silahdar Mustafa-pašu, ali i njeguje uspomenu na šejha Hasana Kaimiju – istaknutog pripadnika kadirijskog tarikata i poznatog pjesnika na turskom i bosanskom jeziku, buntovnika protiv nepravdi onovremene administracije i zaštitnika nevoljnika i sirotinje.
Osim šejha Kaimije, u ovoj tekiji je boravio i čuveni šejh Muhammed Kuranija Sarajlija Mejli, sljedbenik kadirizma i istaknuti pjesnik i kaligraf. U tekiji se čuvaju brojni njegovi radovi, među kojima i slikarski, te 51 epitaf.
