Karotidna bolest predstavlja dugotrajan i podmukao proces koji traje godinama prije nego što dođe do ispoljavanja kliničkih simptoma. Podrazumijeva stenotične lezije na karotidnoj bifurkaciji i/ili unutrašnjoj karotidnoj arteriji kod bolesnika koji je bez simptoma moždane ishemije.
Simptomi bolesti se javljaju kada aterosklerotski plak opstruira 50-70 posto lumena krvnog suda i najčešće su to: osjećaj nestabilnosti, zujanje u ušima, vrtoglavice.
Zašto je važan ultrazvučni pregled
Iako mnogi nemaju tu naviku, važno je zbog prevencije teških bolesti jednom godišnje posvetiti pažnju svom zdravlju i krvnim sudovima odlaskom na ultrazvučni pregled krvnih sudova vrata.
Na osnovu tog pregleda liječnik može „ispitati” kakve osobine oni imaju, kako izgledaju i da li postoji poremećaj u njihovom protoku.
Glavni cilj je rano otkrivanje oboljenja krvnih sudova, prevencija pojave moždanog udara, gangrena, kao i pucanja trbušne aorte. Kada je u pitanju venski sistem važno je da liječnik na osnovu tog pregleda otkrije, liječi i prati pacijenta sa trombozom u dubokom i površnom venskom sistemu.
Za ultrazvučni pregled nije neophodna posebna priprema pacijenta, izuzev za pregled krvnih sudova u stomaku i abdominalne aorte, kada je potrebno da pacijent ne uzima hranu osam sati prije pregleda.
Pregled je potpuno siguran, traje oko 30 minuta i za pacijenta nije neprijatan. Pacijent se nalazi u ležećem položaju, a na kožu regije koja se ultrazvučno pregleda nanosi se manja količina gela koja se nakon pregleda obriše.
Veoma je važno da dobar liječnik dijagnosticira na vrijeme pojavu bolesti karotidnih arterija, koja podrazumijeva njihovo suženje (stenozu), u najvećem broju prouzrokovano aterosklerozom.
Ove arterije „nose” krv koja je bogata kisikom od srca i pluća do glave i mozga. Ateroskleroza podrazumijeva stvaranje naslaga najvećim dijelom sastavljenih od masti (holesterola), zapaljenskih ćelija, produkata ćelijskog metabolizma, proteina i kalcija.
Ove materije se „lijepe” za zid krvnih sudova starenjem i formiraju naslage ili plakove. Ponekad se karotidna bolest razvija bez jasnih simptoma. Međutim, često se javljaju znaci koji upozoravaju na opasnost od razvoja moždanog udara.
Koji su znaci smanjene snabdjevenosti mozga krvlju
Oni se nazivaju prolaznim ishemijskim atacima – tranzitorni ishemijski ataci (TIA) ili takozvani šegrti koji prethode moždanom udaru. Razvijaju se onda kada priliv krvi u mozak bude prekinut samo za kratko vrijeme, tako da se u narednom periodu snabdijevanje mozga krvlju normalizira.
Najčešći znaci tranzitorne ishemije mozga su:
- iznenadni gubitak ili zamućenje vida na jednom ili na oba oka,
- slabost, oduzetost i utrnulost jedne polovine lica, jedne ruke ili noge,
- nejasan ili otežan govor,
- nerazumijevanje govora drugih osoba,
- gubitak koordinacije, vrtoglavica, nesvjestice,
- konfuznost, otežano gutanje...
Svi navedeni znakovi predstavljaju urgentno stanje koje ukazuje na predstojeći moždani udar ako se ne preduzmu odgovarajuće terapijske mjere. Kod osobe koja je to imala postoji 10 i više puta veća vjerovatnoća da će u narednom periodu doći do razvoja moždanog udara u odnosu na osobe koje nisu to doživjele.
Faktori rizika za karotidnu bolest su:
1. genetika,
2. životna dob (muškarci mlađi od 75 godina češće obolijevaju od karotidne bolest od žena iste dobi. Nakon 75 godina žene više obolijevaju od muškaraca),
3. visoke vrijednosti lošeg holesterola i triglicerida u krvi,
4. pušenje,
5. visok krvni pritisak,
6. šećerna bolest,
7. gojaznost i fizička neaktivnost.
Osim ultrazvučnog pregleda, od posebne važnosti je pregled arterija vrata stetoskopom. Zvuk koji ukazuje na poremećen protok krvi može ukazati na postojanje karotidne bolesti.
Koje su još dijagnostičke procedure
Dopunske dijagnostičke procedure su i karotidna angiografija, invazivna dijagnostička procedura koja podrazumijeva uvođenje posebnog katetera (tanke, savitljive cijevi) kroz krvni sud na preponi, pod rendgenskim zracima on se navodi sve do velikih krvnih sudova koji izlaze iz srca ili do karotidnih arterija, a nakon ubacivanja kontrasta načini niz snimaka koji prikažu izgled krvnih sudova na vratu, njihova suženja i druge patološke promjene.
Tu je i kompjuterizirana tomografija, koja se koristi onda kada su se tranzitorna ishemija ili moždani udar već pojavili, i magnetna rezonanca.
Kako se liječi bolest karotidnih arterija
Liječenje karotidne bolesti podrazumijeva promjenu životnih navika:
- prestanak pušenja i uzimanja alkohola,
- liječenje osnovnih bolesti,
- korekcija tjelesne težine,
- redovna fizička aktivnost,
- uzimanje određenih lijekova i hirurške intervencije.
Svakodnevna ishrana treba da bude sa malo soli, bogata nezasićenim mastima, omega 3 masnim kiselinama, voćem i povrćem, plavom morskom ribom, vlaknima.
Primjena Aspirina, 100 mg dnevno smanjuje mogućnost agregacije trombocita i stvaranja krvnih ugrušaka koji mogu zapušiti krvni sud pa je korisno uzimati ga. Preporučuje se i redovna upotreba antioksidantnih vitamina.
Ukoliko postoji značajno suženje karotidnih arterija neophodno je uklanjanje aterosklerotskih naslaga (plakova) hirurškim putem i na taj način uspostavljanje normalnog priliva krvi u mozak.
Operativni zahvat
Operacija karotida se radi kad se dijagnostikom utvrdi da je 90 posto lumena arterije začepljeno aterosklerotskim plakom. Operacija se uvijek radi samo na jednoj karotidi, nikad istovremeno na obje.
Sam zahvat radi se u općoj endotrahealnoj anesteziji (OET) i traje u prosjeku dva-tri sata. Hirurg napravi rez na vratu, otvori karotidu, očisti je od naslaga. Za vaskularne hirurge ova operacija je manje više rutinska.
Često nakon operacije bolesnik ima kliničku sliku pareze jedne strane tijela – djelimičnu oduzetost ruke i noge s jedne strane tijela, s iste strane oduzetost mišića lica, pad usnog ugla, bolesnik je izrazito nemiran, u stanju polusna, ošamućen je. Ova stanja mahom sva su reverzibilna nakon nekoliko sati ili nekoliko dana ali samog bolesnika i porodicu jako uznemire. Stenoza karotida može se liječiti i postavljanjem stenta.
