Piše: Prof. dr. Muhamed Ajanović
U stomatološkoj praksi ekstrakcija zuba je jedan od najčešćih rutinskih postupaka. Ekstrakciona rana obično zarasta bez značajnih poteškoća. Na tom mjestu, međutim, često nastaje defekt alveoralne kosti.
Vezivna tkiva
Resorpcija kosti u toku zarastanja predstavlja problem, jer utječe na estetski izgled mjesta ekstrakcije. To je posebno izraženo kada je prije ekstrakcije već postojao gubitak alveoralne kosti usljed paradentopatije. Na obim resorpcije alveoralne kosti poslije ekstrakcije kosti utječu vrijeme trajanja zarastanja rane i invazija koštanog defekta – alveole – vezivnih tkiva.
Traumatska ekstrakcija zuba, prethodne akutne hronične infekcije i dugoročno korištenje mobilne proteze često rezultiraju obimnim gubitkom alveoralne kosti. Nasreću, neprekidne inovacije hirurških tehnika, kao i bolje poznavanje biologije koštanih regenerativnih tehnika omogućili su povoljne kliničke ishode. Istraživanja su pokazala da vremenski period koji je potreban za ponovno modeliranje i formiranje alveoralne kosti iznosi šest mjeseci.
Na raspolaganju su nam različiti postupci kako bi se očuvao sam greben. Jedan od postupaka jeste usmjerena koštana regeneracija (UKR). Ukoliko dozvolimo da mjesto ekstrakcije zaraste bez upotrebe regenerativnih postupaka, defekt na mjestu ekstrakcije zarasta s formiranjem fibroznog vezivnog tkiva ili ožiljka. Okolno meko tkivo kolabira, ostavljajući za sobom anatomsku deficijenciju u odnosu na prirodnu poziciju zuba.
Trombociti su ćelije koje sadrže visoke koncentracije bjelančevina koje se nazivaju faktori rasta. Ovi faktori djeluju na matične ćelije tkiva u različitim fazama razvoja, ubrzavaju njihov rast i višestruko umnožavaju ćelijsku populaciju. Na ovaj način faktori rasta podstiču reparaciju tkiva. Naravno, ono što je veoma bitno jeste da, pošto su faktori rasta dobiveni iz sopstvene krvi, njihovom primjenom ne dolazi do autoimunih reakcija organizma.
Uvođenje metode usmjerene koštane regeneracije otkriveno je da, ukoliko se defekt kao izvor osteoblasta i krvnih sudova izolira od okolnog mekog tkiva, postoji mogućnost da tu dođe do formiranja kosti. Naprotiv, ukoliko ovo polje ostane nezaštićeno, ono se počinje popunjavati fibroznim vezivnim tkivom.
Mjesto koštane regeneracije kod defekata zaštićenih membranom zarasta korak po korak, simulirajući pojavu koštanog tkiva koja nastaje poslije ekstrakcije zuba. Nakon formiranja koaguluma, dolazi do koštane regeneracije, usljed formiranja osteoidnog tkiva koje se prethodno formiralo duž novih krvnih sudova na periferiji defekta.
Pravilno vađenje
Osteoidno tkivo zatim zamjenjuje lamelarna kost, što rezultira anatomskim sazrijevanjem kosti. Na kraju, dolazi do remodeliranja i nove osteogeneze.
Najznačajniji aspekt očuvanja alveolarnog grebena nakon ekstrakcije zuba obuhvata sprečavanje gubitka koštanog tkiva. Upotreba adekvatnih hirurških instrumenata i pravilno izvršene ekstrakcije zuba preduvjet je za očuvanje alveoralnog grebena.
Formiranje kvalitetnog koaguluma inducira prvu fazu koštanog zarastanja i dobru osteogenezu. Nakon ekstrakcije zanačajno je da se odstrane svi fragmenti patološki izmijenjenog tkiva. Ekstrakciona rana zarasta bez komplikacije, ukoliko je okolno koštano tkivo adekvatne debljine, a ekstrakcija izvršena bez traume. Hirurška rana najčešće zarasta spontano, međutim, ukoliko je došlo do defekta u rezidualnom grebenu, mora se pristupiti zahvatima iz domena usmjerene regeneracije koštanog tkiva.
Materijal za transplantat
Materijal za transplantat može biti osteokonduktivan ili osteoinduktivan, bez obzira na upotrijebljene supstance. Neophodno je uspostaviti dobar krvotok u zoni defekta, što predstavlja izvor osteoprogenitornih ćelija. Veći defekti zahtijevaju autogenu kost.
Vrsta defekta
Prilikom evaluacije stanja grebena treba odrediti vrstu defekta, jer to igra važnu ulogu u izboru hirurškog postupka. Defekti se klasificiraju na one s pet zidova, četiri zida, traumatske i hronične. Svaki od njih zahtijeva specifičan hirurški pristup, kako bi se izvršila adekvatna korekcija oblika i veličine koštanog grebena. Pri postupku neophodno je pažljivo postavljanje materijala za graft, kako bi se osiguralo potpuno ispunjenje koštanog defekta i prikrivanje onog koji je ispunjen biomembranom.
Kako rekonstruirati
Rekonstrukciju alveoralnog grebena poslije ekstrakcionog defekta moguće je uraditi i tri mjeseca poslije ekstrakcije. Kada se primjenjuje metoda usmjerene koštane regeneracije, membrana se mora postaviti van mjesta incizije. Ukoliko zbog veličine defekta nema dovoljno autogene kosti, za transplantat se mogu koristiti kombinacije autogene kosti i ksenogenog transplantata (goveđa kost).
