Podnošenje Prijedloga rezolucije o genocidu u Jasenovcu mjesec pred očekivano usvajanje Izvještaja o ispunjenosti privremenih mjerila (IBAR) nerazuman je potez zbog kojeg se može desiti da Hrvatska Crnoj Gori blokira dobijanje pozitivnog IBAR-a, upozorila je bivša ministrica evropskih poslova Jovana Marović.

Ona je u intervjuu agenciji MINA podsjetila da je Hrvatska na najavu rezolucije o Jasenovcu Crnoj Gori uputila protestnu notu i dodala da postoji mogućnost da Hrvatska blokira evropski put i pregovore Crne Gore sa Evropskom unijom (EU).

Uložiti veto

Marović je, komentarišući napredak Crne Gore u integracijama, kazala da, u procesu proširenja EU, države članice moraju biti uvjerene da ih nova članica neće destabilizovati, ni politički, ni ekonomski, jer svaka od njih može da uloži veto.

Ona je istakla da davanje veta u ruke desničarskoj Vladi nove države članice nije korak na koji se lako odlučiti.

- Crna Gora može postati članica 2028. godine samo uz političku odluku s EU nivoa i to znači da treba da nam se baš progleda kroz prste zbog nivoa reformi u državi - rekla je Marović.

Ona je podsjetila da je u posljednjoj samoprocjeni o ispunjenosti mjerila u svim poglavljima iz oktobra 2023. godine navedeno da je posljednje mjerilo u poglavlju 27 moguće ispuniti tokom 2028. godine.

- Sve je to moguće riješiti „mapama puta“ gdje bi Crna Gora jasno navela kako planira da tretira sve one oblasti u kojima postoji manjak kapaciteta i ponudi prelazne rokove - rekla je Marović.

Prema njenim riječima, da bi EU tako brzo donijela odluku da primi novu državu članicu moraju biti ispunjeni i drugi uslovi, a oni su, kako je naglasila, brojni, „a brojne su i prepreke“.

- Crna Gora ne može ekonomski da destabilizuje Uniju i Jedinstveno evropsko tržište, ali davanje veta u ruke desničarskoj Vladi nove države članice nije korak na koji se lako odlučiti - ocijenila je Marović.

Ona je rekla da postoji više razloga zbog kojih Crna Gora nema pravo na grešku i zbog kojih mora, i na političkom i na tehničkom nivou, da pokaže spremnost i uvjeri države članice da zaslužuje da zauzme 28. mjesto u EU koje je upražnjeno nakon izlaska Ujedinjenog kraljevstva i nije potrebna institucionalna reforma u EU da bi bilo popunjeno.

Objašnjavajući te razloge, Marović je navela da, od imenovanja 44. Vlade, nismo vidjeli da je Vladi stalo do vladavine prava.

- Iako smo od imenovanja 44. Vlade vidjeli novu dinamiku u ispunjavanju obaveza na našem EU putu, nismo vidjeli da je Vladi stalo do vladavine prava - rekla je Marović.

Ona je ukazala na nezakonitu smjenu direktora Uprave, nezakonit izbor novog, ali i to što, kako je navela, direktor Javnog servisa, uz podršku Vlade, ostaje na toj funkciji uprkos odlukama sudova.

Proevropski kurs

Prema njenim riječima, Vlada je nastavila sa partijskim zapošljavanjem, a počela je i da se spotiče u održavanju vanjsko-političkog kursa.

Ističući da članstvo u EU nije samo pitanje ispunjavanja kriterijuma i dostizanja standarda, već i vrijednosno pitanje, Marović je kazala da je heterogenost Vlade, koja se često ističe kao prednost, zapravo prepreka u zauzimanju čvrstog i jasnog proevropskog i građanskog kursa.

- Vladavina prava je u središtu procesa pregovora i ovakve stvari ne smiju da se dešavaju - naglasila je Marović.

Ona je ukazala i na govor predsjednika Francuske Emanuela Makrona (Emmanuel Macron) i poruke da EU može primiti nove države članice jednom kada bude reformisana i snažnija.

- EU bezuspješno pokušava da se reformiše od Mastrihta 1992. godine i smanji demokratski deficit na nadnacionalnom nivou - objasnila je Marović.

Na pitanje koliko je Crna Gora zapravo napredovala u integracijama, Marović je kazala da su imenovanja u pravosuđu samo jedno od mjerila koje je (bilo) potrebno ispuniti za dobijanje Izvještaja o ispunjenosti privremenih mjerila (IBAR), kao i da je Vlada intenzivno radila, uz komunikaciju sa Evropskom komisijom, na ispunjavanju preostalih mjerila.

- U aprilu je Evropska komisija obaviještena o zaključcima/aktivnostima koji neće biti realizovani, a određena zakonska rješenja na kojima se radilo u proteklom periodu nisu garant da će u tim oblastima stanje zaista i biti unaprijeđeno - kazala je Marović.

Prema njenim riječima, u Crnoj Gori ostaje i dosadašnji problem jačanja isključivo zakonskog okvira, dok sprovođenje zakona nikada nije bilo na zadovoljavajućem nivou i neselektivno.

- Svakako treba pohvaliti upravu i danonoćni rad i napore koji su uloženi da se u kratkom roku pripremi veliki broj dokumenata, a „redovnim obavezama“ iz procesa je pridodata i Reformska agenda u okviru Plana rasta - navela je Marović.

Ona je istakla da je momentum u proširenju nastao zbog geopolitičke situacije, a šansa da Crna Gora dobije IBAR, uprkos tome što neće ispuniti sva mjerila, zbog toga što predstoje izbori za Evropski parlament nakon kojih će biti imenovani čelnici EU institucija.

Najozbiljniji dio posla

- Pa su se EU zvaničnici „sjetili“ da baš ne mogu da se pohvale rezultatima na zapadnom Balkanu - objasnila je Marović.

Ona je kazala da dobijanje IBAR-a jeste korak ka zatvaranju pregovora, ali je on, kako je istakla, i dalje samo tehnički korak i proces u suštinskom smislu tek treba zaokružiti.

- Zbog toga, najozbiljniji dio posla predstoji nakon dobijanja ovog izvještaja o ispunjenosti mjerila i, poslije toga, završnih mjerila - naglasila je Marović.

Komentarišući to što je glavni pregovarač sa EU Predrag Zenović, u momentu kada se vode intenzivni pregovori sa Unijom, nosilac liste Pokreta Evropa sad (PES) na lokalnim izborima u Budvi, Marović je naglasila da bi pozicija glavnog pregovarača trebalo da bude oslobođena političkog uticaja.

- Zbog toga je izuzetno problematično što je PES „privatizovao“ i ovo mjesto, ali i posebno što je ovo važan trenutak u procesu evropske integracije i trebalo bi da uđemo u završnu fazu procesa pregovora, a glavni pregovarač ima „važniji posao“ - kazala je Marović.

Prema njenim riječima, okolnosti su nametnule juni kao vremenski okvir kada bi trebalo preskočiti stepenicu do „novog nivoa“ u procesu pregovora, pa bi, kako je navela, trebalo da glavni pregovarač bude u potpunosti posvećen tom cilju, umjesto što vodi kampanju na lokalnom nivou.

- Bez obzira na konačan ishod epizode „dobijanje IBAR-a“ još jednom se pokazalo da su partijski interesi iznad svega - kazala je Marović.

Ona je dodala da je priča o „nestranačkoj ličnosti“ mogla da prođe kod imenovanja za glavnog pregovarača, a nakon što je Zenović postavljen za nosioca političke liste ona „pada u vodu“.

Komentarišući poruke koje iz različitih konstituenata Vlade i parlamentarne većine dolaze po pitanju rezolucije o genocidu u Srebrenici, nezavisnosti Kosova i članstvu te države u Vijeću Evrope, odnosa sa Bosnom i Hercegovinom i rukovodstvom entiteta Republika Srpska, Marović je rekla da je za očekivati da će se ovakve situacije dešavati kada su u vlasti partije koje ne dijele iste vrijednosti, principe, ni stavove o pitanjima koja su u osnovi procesa integracije.

- A koja su dio naših međunarodnih preuzetih obaveza, pa i civilizacijska obaveza - rekla je Marović.

Kako je dodala, to je nedopustivo i zbog evropske perspektive Crne Gore, ali i za očuvanje karaktera građanske države.

- Vlada mora čuvati našu vanjsko-političku orijentaciju, naš imidž građanske države u kojoj se poštuju prava svih i ne smije biti kalkulacija, kompromisa i dvosmislenih izjava - naglasila je Marović.

Komentarišući to što u Crnoj Gori dio političara podržava članstvo Crne Gore u EU, ali ne i sve vrijednosti na kojima se Unija zasniva, Marović je kazala da se stiče utisak da oni u EU vide samo ekonomski boljitak, ali da bi rado izbjegli određene obaveze.

- S obzirom na to da sve partije u Crnoj Gori, makar na papiru, podržavaju članstvo u EU, kao i da 80 odsto građanki i građana želi to isto, a da istovremeno imaju problem sa određenim praksama, pravima, stavovima i principima, onda se stiče utisak da oni u EU vide samo ekonomski boljitak, ali da bi rado izbjegli određene obaveze - kazala je Marović.

Ona je ponovila da EU nije samo priča o standardima, već i o vrijednostima, kao i da je to neodvojivo.

Komplikovani stavovi

Odgovarajući na pitanje o konzistentnosti crnogorske soljne politike, Marović je ocijenila da je očigledno da se Vlada suočava sa brojnim problemima u održavanju vanjsko-političkog kursa.

- Koji će, ako se zadrži ovakav sastav parlamentarne većine, biti sve očigledniji i sve komplikovaniji - kazala je Marović.

Prema njenim riječima, potrebno je da se iz Vlade ne čuju šumovi, ne daju različite i kontradiktorne izjave, da se poštuje sve ono što je u središtu Zajedničke vanjske i bezbjednosne politike EU.

- Ako želite postati članica određenog kluba, morate i da poštujete njegova pravila - naglasila je Marović.

Na pitanje šta bi mogli biti glavni problemi Crne Gore u u kontekstu dobijanja IBAR-a, ali i kasnije u daljem procesu pristupanja, Marović je naglasila da Crna Gora nema nezavisno pravosuđe i jake institucije, kao i da je pravda i dalje selektivna.

- To su bili i ostat će najveći izazovi i prije i poslije dobijanja IBAR-a - zaključila je Marović.