Pridruživanje Srbije deklaraciji Evropske unije o Belorusiji iznenađujući je i izuzetno važan čin inače nedovoljne usklađenosti vanjske politike Srbije i EU i verovatno je posljedica ove faze pregovora Beograda i Prištine, konsolidacije evropske politike tokom pandemije koronavirusa i pokušaja vlasti u Beogradu da odgovore političkom trenutku, ocenjuju sagovornici Glasa Amerike. 

Šef Delegacije EU u Srbiji Sem Fabrici pozdravio je u srijedu to što se Srbija pridružila Deklaraciji o predsjedničkim izborima u Belorusiji.

U deklaraciji EU se navodi da su tokom izborne kampanje građani Belorusije pokazali želju za demokratkim promjenama, ali da izbori nisu bili ni slobodni, niti fer.

Navodi se i da su državni organi primijenili nesrazmernu silu na demonstrantima, da su hiljade ljudi u pritvoru, a da su se dodatno suzile slobode govora, okupljanja i medijske slobode, a pozivaju se vlasti u Belorusiji da hitno sve pritvorene puste na slobodu. 

- Sjajno je videti da Srbija stoji uz svoje evropsko okruženje.

U četvrtak, predsjednica Vlade Srbije Ana Brnabić izjavila je da se Beograd pridružio Deklaraciji EU o Belorusiji u okviru sinhronizacije sa vanjskom politikom EU, ali da se ne može zaboraviti da je bjeloruski predsjednik Aleksandar Lukašenko jedini svjetski državnik, koji je tokom NATO bombardovanja 1999. godine posjetio Srbiju.

- Ne smijemo da zaboravimo prijateljstvo Lukašenka prema našem narodu u teškim trenucima. Nadam se da Lukašenko neće zameriti - rekla je Brnabić novinarima, a preneo "FoNet". 

Sonja Biserko, analitičarka i osnivačica Helsinškog odbora za ljudska prava u Srbiji, kaže da je posebno indikativno što je vijest o ovome prvi objelodanio Sem Fabrici, šef Delegacije EU, odnosno da je informacija u javnost dospjela "na mala vrata".

- Mislim da je ta ambivalencija gdje Srbija pripada stalna, ali da je ova korona kriza pokazala da Srbija ne može da živi bez EU, bez obzira što je na početku bilo neke konfuzije oko toga ko koga pomaže i da je Vućić vrlo oprezan kako se sada ophodi prema Evropi, posebno Njemačkoj - jer je u jednom trenutku to ignorisao, misleći da on i Hašim Tači mogu da dele Kosovo zajedno sa Amerikancima. Međutim, sada Srbija ponovo flertuje sa tom pričom oko evropskog puta, mada nema nikakvih naznaka da on to i zapravo radi - ocjenjuje Biserko u izjavi za Glas Amerike i objašnjava:

- Evropska opcija je zapravo i dalje samo deklarativna, jer on (predsjednik Srbije Aleksandar Vučić) ne radi zapravo ništa u pogledu reformi koje zahtijevaju i promoviraju evropskie vrednosti. On dobija pomoć EU, ali na tome se sve zadržava. Vrlo je upitno šta će on dalje raditi - rekla je Biserko.

Procenat usaglašenosti veoma nizak

Dragan Đukanović, predsjednik Centra za spoljnu politiku, ocenjuje da su već duže vrijeme parametri usklađenosti srpske vanjske politike prema EU veoma niski, ali da je to potisnuto fokusom evropske vanjske politike na odnose Beograda i Prištine.

- Sasvim je evidentno da je i u prvoj polovini ove godine taj procent usaglašenosti veoma nizak i da je to nužno poboljšati. U ovom savremenom geostrateškom okruženju, ukoliko pratimo, veoma je značajno to što je Srbija podržala rezoluciju EU u vezi sa stanjem u Belorusiji i na taj način barem malo podržala prilično nisku međusobnu usaglašenost - kaže Đukanović.

Okolnosti govore u prilog da Srbija zapravo nema alternativu osim evropske, kaže Sonja Biserko, ali i naglašava da su celo raspoloženje i potencijal Srbije veoma mali, u smislu nekog iskoraka u tom smijeru. To je ustvari unutrašnje pitanje i kako će Srbija da se nosi s tim - kaže Biserko i naglašava potrebu da se medijska kampanja, koja se vodi preko vladi bliskih televizija i tabloida "vrati u nekakvu normalu".

- Tu nema nikakvog pravila - odgovara Biserko na pitanje kako korespondiraju proevropski potez u slučaju Belorusije i taj izrazito antievropski narativ u vladi bliskim medijima.

- To je ustvari jedno laviranje koje zapravo zavisi od toga kako se razvijaju međunarodni odnosi, kako koji akter u datom trenutku stoji i kako oni to procenjuju. 

Dragan Đukanović nastavlja:

- Mislim da nas nekako i ovaj aktuelni moment kad je u pitanju dijalog Beograda i Prištine upućuje na drugačije promišljanje srpske vanjske politike, oslobođeno ovih dosadašnjih dominantnih stereotipa u društvu, koji se plasiraju i kroz medijsku sferu.

Loše procjene

- Čini mi se da sa jedne strane postoji jedna vrsta dominantnog raspoloženja javnosti u Srbiji koja ne korespondira sa realnim stanjem i položajem Srbije u spoljnopolitičkim i međunarodnim razmerama. Zato mislim da je ovaj akt veoma bitan kako bi se Srbija što više približila Evropskoj uniji", zaključuje Đukanović.

Biserko smatra da se pokazalo da su procene vlasti u vezi sa spoljnom politike po pravilu veoma loše i da se to iskristalisalo tokom krize izazvane pandemijom. Evropa, objašnjava, pokazala je da ide u dobrom pravcu, da se nameće kao relevantan politički faktor, kao i to da budžet, koji je namijenjen za oporavak od posljedica pandemije za članice EU, pa i zemlje Balkana, kao i situacija posljie Brexita zbog kogjeg ni jedna zemlja više ne iskazuje težnje da napusti EU, "govori u prilog tome da se Evropa konsoliduje".

Iako sada i sam Vučić govori da je Nemačka postala svjetski važan politički faktor, nastavlja Biserko, "problem je u tome što Srbija ne umije da osmisli sama svoju budućnost i da ona ustvari tek sada, poslije svih turbulencija na svjetskom nivou, počinje da shvata neke stvari drugačije".

Biserko zaključuje da je pandemija usporila i promijenila proces globalizacije i da će u narednom periodu naglasak mogo više biti na regionalnim odnosima:

- Srbija tu nema neke velike mogućnosti za nešto drugo, da recimo iskorači ka Kini ili slično - ona ipak mora da traži rješenje za svoje probleme u regionalnom kontenstu. Drugog izlaza nema i to je normalno".