NA DANAŠNJI DAN

Imanuel Kant: 300. godišnjica rođenja rodonačelnika njemačke klasične filozofije

Danas je ponedjeljak, 22. april/travanj 2024. godine, do kraja godine preostala su još 253 dana

Imanuel Kant. dunjalučar.wordpress.com

I.P.

22.4.2024

Na današnji dan 1724., prije tačno 300 godina, rođen je njemački filozof Imanuel Kant (Immanuel), profesor Univerziteta u Kenigsbergu i rodonačelnik njemačke klasične filozofije.

Kantovo učenje ima tri suštinska obilježja: kopernikanski obrat, kriticizam i primat praktičnog nad teorijskim umom. U znaku prvog krenuo je od pretpostavke da se predmeti moraju upravljati prema saznanju, a ne obrnuto, odnosno da su ljudske saznajne moći nezavisne od iskustva i da je čovjek zakonodavac prirode. Pod drugim je podrazumijevao neophodnost transcendentalnog ispitivanja ljudskih moći u znaku pitanja "šta (kao čovjek) mogu da znam?" i "šta (kao umno biće) treba da činim?".

Primat praktičnog uma izveo je iz nemogućnosti da se zakoni slobode izvedu iz nužnosti, odnosno iz zakona prirode, ili um iz čulnosti i razuma. Postavio je i hipotezu o prirodnom postanku Zemlje i nebeskih tijela - Kantova kosmogonijska hipoteza. Djela: "Kritika čistog uma", "Kritika praktičnog uma", "Kritika rasudne snage", "Opća historija prirode i teorije neba".

Ana Lujza Žermen Neker. wikipedia.org

Rođena francuska književnica Ana Lujza Žermen Neker, poznata kao Madam de Stal

1766. - Rođena francuska književnica Ana Lujza Žermen Neker (Anne Louise Germaine Necker), baronica od Stal-Holštajna, poznata kao Madam de Stal, čija je knjiga "O Njemačkoj" znatno utjecala na razvoj romantizma. Njen salon u Parizu bio je jedno od najvažnijih stjecišta intelektualaca krajem 18. vijeka. Bila je protivnica francuskog cara Napoleona I, te je emigrirala iz Francuske i potom živjela u Njemačkoj, Italiji, Rusiji i Švedskoj. Ostala djela: romani "Delfina", "Korina"…

1870. - Vladimir Iljič Uljanov Lenjin, sovjetski revolucionar, državnik, pravnik, filozof i publicist, predvodnik Oktobarske revolucije 1917. u Rusiji, rođen je na današnji dan. Lenjin je osnivač prve komunističke partije i Kominterne, utemeljitelj Ruske Sovjetske Federativne Socijalističke Republike i Sovjetskog Saveza. Mjeri li se važnost historijskih osoba dosegom, opsegom i dubinom njihovog utjecaja u oblikovanju svijeta, Lenjin je, prema mišljenju gotovo svih historičara, jedna od najvažnijih ličnosti 20. vijeka.

1876. - Rođen austrijski ljekar Robert Baranji, dobitnik Nobelove nagrade za medicinu 1914. godine. Rasvijetlio je funkciju vestibularnog aparata - organa koji reguliše ravnotežu ljudskog tijela i tonus mišića. Doprinio je i boljem upoznavanju funkcije malog mozga i liječenju nekih oboljenja tog dijela mozga.

1887. - Milica Jakovljević Mir-Jam, srbijanska književnica i novinarka, rođena je na današnji dan. Novinarsku karijeru započela je u beogradskim „Novostima”, a nastavila u „Nedeljnim ilustracijama”. Pod pseudonimom Mir-Jam objavila je više ljubavnih priča i romana. Jedna je od samo tri žene, među sto najznačajnijih srpskih novinara, uvrštene u monografiji o dva vijeka srpskog novinarstva (1791–1991). Vrijednost njenih romana predstavlja detaljno i autentično dočaravanje života građanske klase u međuratnoj Jugoslaviji, koje joj je donijelo nadimak Džejn Ostin srpske književnosti. 

Eduar Lalo. wikipedia.org

Umro francuski kompozitor Eduar Lalo

1892. - Umro francuski kompozitor španskog porijekla Eduar Lalo (Edouard), koji je komponovao emotivna djela u romantičarskom maniru. Djela: opera "Kralj od Isa", "Španska simfonija" za violinu i orkestar, "Koncert za violončelo i orkestar u de-duru".

1904. - Rođen američki atomski fizičar Robert Openhajmer (Oppenheimer), koji je u Drugom svjetskom ratu rukovodio izradom prve atomske bombe. Na poziv Ministarstva rata SAD 1942. napustio je Univerzitet i do 1945. vodio laboratoriju za izradu bombe u Los Alamosu. Od 1953. bio je pod sumnjom da održava veze s komunistima i zabranjen mu je rad u atomskim programima, jer se protivio izradi hidrogenske bombe i zalagao za mirnodopsko korištenje nuklearne energije. Rehabilitovan je 1963. godine.

1916. - Američki violinist Jehudi Menjuhin, jedan od najvećih violinista 20. vijeka, rođen je na današnji dan. Počeo je da svira u petoj godini i svjetsku karijeru je napravio već kao "čudo od djeteta" - njegovu interpretaciju "Violinskog koncerta" Feliksa Mendelsona, kojom se u sedmoj godini predstavio publici na koncertu u San Francisku, muzička kritika ocijenila je kao senzacionalnu. Osnovao je 1963. "Školu Jehudija Menjuhina" za muzički nadarenu djecu.

1933. - Umro engleski inžinjer Frederik Henri Rojs (Frederick Henry Royce), koji je s Čarlsom Rolsom (Charles Rolls) 1906. osnovao automobilsku kompaniju "Rolls- Royce", čija su vozila nenadmašna po luksuzu i kvalitetu. "Rolls- Royce" proizvodi i avionske motore.

Džek Nikolson. tvinsider.com

Američki glumac Džek Nikolson slavi 87. rođendan

1937. - Rođen Džek Nikolson (Jack Nicholson), američki glumac, koji je 12 puta bio nominiran za Oskara, a osvojio ga triput (dva puta za najboljeg glumca i jednom za sporednog). Izjednačen je s Volterom Brenanom (Walter Brennan) po broju glumačkih pobjeda kod glumaca (tri), te je ukupno drugi, iza Ketrin Hepbern (Katharine Hepburn) koja je osvojila četiri kipića. Nikolson je i jedan od dva glumca koji je bio nominiran za Oskara (za glavnu ili sporednu ulogu) u svakom desetljeću od šezdesetih godina proškog vijeka; drugi je Majkl Kejn (Michael Caine). Osvojio je sedam Zlatnih globusa te 2001. primio Počasnu nagradu Kennedy centra. Godine 1994., postao je najmlađi glumac kojem je Američki filmski institut dodijelio nagradu za životno djelo. Najpoznatiji je po ulogama u filmovima „Kineska četvrt“, „Let iznad kukavičijeg gnijezda“, „Isijavanje Stanleyja Kubricka“, „Bolje ne može“, „Batman“ i „Pokojni“ .

2007. - U požaru u Domu za nezbrinutu djecu "Bjelave" u Sarajevu izgorjelo šest beba, dok je 18-ero djece povrijeđeno. Tog kobnog dana živote su izgubili: Medina Bostandžija, Al'dina-Dalal Akmadžić, Amina Čustović, Džemal Šabanović, Faik Krasnići i Damir Pejanović. Požar koji se proširio na dvije dječije sobe, a koji je uzrokovala upaljena grijalica, izbio je oko 5:30 sati. U sobama je u tom trenutku spavalo 25-ero djece rođene 2006. i 2007. godine.

Vlasnik autorskih prava © avaz-roto press d.o.o.
ISSN 1840-3522.
Zabranjeno preuzimanje sadržaja bez dozvole izdavača.