Vrhovni vođa Irana, ajatolah Ali Hamenei, upozorio je lidera Hezbolaha, Hasana Nasralaha, da pobjegne iz Libana nekoliko dana prije nego što je poginuo u izraelskom napadu i sada je duboko zabrinut zbog izraelske infiltracije u visoke redove vlade u Teheranu, rekla su tri iranska izvora agenciji Rojters.

Neposredno nakon napada na komunikacione uređaje koje koriste članovi Hezbolaha, 17. septembra, Hamenei je poslao izaslanika u Bejrut kako bi prenio poruku Nasralahu da pobjegne u Iran, pozivajući se na obavještajne izvještaje koji su sugerisali da Izrael ima agente unutar Hezbolaha i da planira da ga ubije, rekao je za Rojters jedan visoki iranski zvaničnik.

Poruku je, kako je rekao zvaničnik, prenio visoki komandant Iranske revolucionarne garde, brigadni general Abas Nilforušan, koji je bio sa Nasralahom u njegovom bunkeru kada su ga pogodile izraelske bombe, pri čemu je i on poginuo.

Hamenei, koji se od subote nalazi na bezbjednoj lokaciji u Iranu, lično je naredio da se u utorak ispali oko 200 raketa na Izrael, rekao je visoki iranski zvaničnik. Napad je bio odmazda za pogibiju Nasralaha i Nilforušana, navodi se u saopštenju Revolucionarne garde.

U saopštenju se takođe pominje ubistvo lidera Hamasa Ismaila Hanijea u Teheranu u julu, kao i izraelski napadi na Liban. Izrael nije preuzeo odgovornost za smrt Hanijea.

Strahovi Irana za bezbjednost Hameneija i gubitak povjerenja, kako unutar Hezbolaha, tako i u iranskom establišmentu i između njih, isplivali su u razgovorima novinara Rojtersa sa 10 izvora za ovu priču, koji su opisali situaciju koja bi mogla zakomplikovati efikasno funkcionisanje iranske osovine otpora, mreže antiizraelskih neregularnih oružanih grupa.

Osnovan uz podršku Irana 1980-ih, Hezbolah je dugo bio najmoćniji član te mreže. Pometnja, takođe, otežava Hezbolahu da izabere novog lidera, jer se plaše da će aktuelna infiltracija ugroziti i nasljednika, kazala su četiri libanska izvora.

“U suštini, Iran je izgubio svoju najveću investiciju u posljednjih nekoliko decenija”, rekao je Magnus Ranstorp, stručnjak za Hezbolah sa Švedskog univerziteta za odbranu, govoreći o ozbiljnoj šteti nanijetoj Hezbolahu, što je, kako kaže, smanjilo sposobnost Irana da napadne izraelske granice.

“To je duboko uzdrmalo Iran. Takođe, pokazuje i koliko se Izrael infiltrirao: nijesu samo ubili Nasralaha, već i Nilforušana”, rekao je. Nilforušan je bio vojni savjetnik Hameneija i čovjek od povjerenja.

Usljed gubitka vojne sposobnosti i rukovodstva Hezbolaha, Iran bi se mogao vratiti napadima na izraelske ambasade i osoblje u inostranstvu, kakve je ranije češće sprovodio prije nego što su se razvile njegove posredničke snage, dodao je Ranstorp.

Hapšenja u Iranu

Zbog smrti Nasralaha, iranske vlasti temeljno istražuju moguće infiltracije unutar sopstvenih redova, od moćne Revolucionarne garde do visokih bezbjednosnih zvaničnika, rekao je drugi visoki iranski zvaničnik. Posebno su fokusirani na one koji putuju u inostranstvo ili imaju rodbinu koja živi van Irana, rekao je prvi zvaničnik.

Teheran je postao sumnjičav prema određenim članovima Garde koji su putovali u Liban. Zabrinutost je porasla kada je jedan od tih pojedinaca počeo da postavlja pitanja o Nasralahovom boravištu, posebno o tome koliko dugo će ostati na određenim lokacijama, dodao je zvaničnik.

Usljed gubitka vojne sposobnoste i rukovodstva Hezbolaha, Iran bi se mogao vratiti napadima na izraelske ambasade i osoblje u inostranstvu, kakve je ranije češće sprovodio prije nego što su se razvile njegove posredničke snage

Taj pojedinac je uhapšen zajedno sa još nekoliko drugih nakon što je u iranskim obavještajnim krugovima podignuta uzbuna, rekao je Rojtersov izvor. Porodica osumnjičenog preselila se van Irana, rekao je iranski zvaničnik, ne otkrivajući identitet osumnjičenog ili njegove rodbine.

Drugi zvaničnik je rekao da je atentat proširio nepovjerenje između Teherana i Hezbolaha, ali i unutar samog Hezbolaha. “Nestalo je povjerenje koje je sve držalo na okupu”, rekao je zvaničnik. Vrhovni vođa “više nikome ne vjeruje”, rekao je treći izvor blizak iranskom establišmentu.

Prvi znaci upozorenja o mogućim infiltracijama Mosada u Teheranu i Hezbolahu pojavili su se nakon ubistva komandanta Hezbolaha, Fuada Šukra, u izraelskom vazdušnom napadu u julu na tajnoj lokaciji u Bejrutu, dok se sastajao sa komandantom Iranske revolucionarne garde (IRGC), rekla su za Rojters dva izvora iz Hezbolaha i libanski bezbjednosni zvaničnik. Nekoliko sati nakon tog ubistva dogodio se atentat na lidera Hamasa, Ismaila Hanijea, u Teheranu.

Za razliku od ubistva Hanijea, Izrael je javno preuzeo odgovornost za atentat na Šukra, mada je bio osoba niskog profila. Nasralah ga je na sahrani opisao kao ključnu figuru u istoriji Hezbolaha, koja je izgradila njegove najvažnije sposobnosti.

Šukr je bio ključan za razvoj najnaprednijeg Hezbolahovog naoružanja, uključujući precizno navođene rakete, i bio je zadužen za operacije šiitskih grupa protiv Izraela tokom protekle godine, navodi se u saopštenju izraelske vojske.

Iranski strahovi o izraelskoj penetraciji u njihove gornje redove traju već godinama.

Bivši iranski predsjednik Mahmud Ahmadinedžad otkrio je 2021. godine da je šef iranske obavještajne jedinice, koja je trebalo da targetira Mosadove agente, zapravo bio agent izraelske špijunske agencije. Ahmadinedžad je za CNN Turk rekao da je Izrael došao do povjerljivih dokumenata o iranskom nuklearnom programu, pozivajući se na raciju iz 2018. godine, kada je Izrael dobio ogromnu količinu tajnih dokumenata o programu.

Takođe 2021, odlazeći šef izraelske obavještajne službe Mosad, Josi Koen, iznio je detalje o toj raciji, rekavši za BBC da je 20 agenata Mosada, koji nisu bili iz Izraela, učestvovalo u krađi arhive iz skladišta.

Istraga nakon eksplozije uređaja

Poziv Hameneija Nasralahu da se premjesti u Iran uslijedio je nakon što su hiljade pejdžera i voki-tokija koje je koristio Hezbolah eksplodirale u smrtonosnim napadima 17. i 18. septembra, rekao je prvi zvaničnik. Ovi napadi su pripisani Izraelu, mada ta država zvanično nije preuzela odgovornost.

Nasralah je, međutim, bio uvjeren u svoju bezbjednost i potpuno je vjerovao svom najbližem krugu uprkos ozbiljnoj zabrinutosti Teherana zbog mogućih “krtica” unutar Hezbolahovih redova. Hamenei je pokušao drugi put da pošalje poruku Nasralahu, preko Nilforušana, prošle nedjelje, moleći ga da napusti Liban i preseli se u Iran kao sigurniju lokaciju. Međutim, Nasralah je insistirao na tome da ostane u Libanu, rekao je zvaničnik.

Prvi znaci upozorenja o mogućim infiltracijama Mosada u Teheranu i Hezbolahu pojavili su se nakon ubistva komandanta Hezbolaha, Fuada Šukra, u izraelskom vazdušnom napadu u julu na tajnoj lokaciji u Bejrutu

Nakon eksplozija pejdžera, u Teheranu je održano nekoliko sastanaka na visokom nivou kako bi se razgovaralo o bezbjednosti Hezbolaha i Nasralaha, rekao je zvaničnik, ali nije želio da otkrije ko je prisustvovao tim sastancima.

Istovremeno, u Libanu, Hezbolah je započeo veliku istragu u cilju eliminacije izraelskih špijuna među njima, ispitujući stotine članova nakon detonacija pejdžera, rekla su tri izvora iz Libana za Rojters. Šeik Nabil Kaouk, visoki zvaničnik Hezbolaha, predvodio je istragu, rekao je jedan izvor iz Hezbolaha. Istraga je brzo napredovala, rekao je izvor, prije nego što je u izraelskom napadu, dan nakon ubistva Nasralaha, ubijen upravo Kaouk. U još jednom napadu ranije te nedjelje mete su bili visoki komandanti Hezbolaha, od kojih su neki bili uključeni u istragu.

Kaouk je pozvao na ispitivanje zvaničnike Hezbolaha koji su bili uključeni u logistiku, kao i druge “koji su učestvovali, posredovali i primali ponude za pejdžere i voki-tokije”, rekao je izvor. Nakon ubistva Nasralaha i drugih komandanata, sada je potrebna “dublja i sveobuhvatnija istraga” i čišćenje redova, dodao je izvor.

Ali al-Amin, glavni urednik sajta Džanubia, koji se fokusira na šiitsku zajednicu i Hezbolah, rekao je da izvještaji ukazuju na to da je Hezbolah zadržao stotine ljudi na ispitivanju nakon incidenta s pejdžerima.

Hezbolah je šokiran Nasralahovim ubistvom u njegovom dubokom bunkeru u komandnom štabu, iznenađen koliko je uspješno Izrael uspio da se infiltrira u grupu, tvrdi sedam izvora agencije Rojters. Mohanad Haže Ali, zamjenik direktora za istraživanje u Karnegi centru za Bliski Istok u Bejrutu, opisao je ofanzivu kao “najveću obavještajnu infiltraciju Izraela” od osnivanja Hezbolaha uz podršku Irana 1980-ih.

Gubitak povjerenja

Zbog izraelske ofanzive i straha od novih napada Hezbolah nije organizovao nacionalnu sahranu u razmjerima koji bi odražavali Nasralahov vjerski i liderski status, kazala su četiri izvora upoznata sa debatom unutar Hezbolaha.

“Niko ne može da odobri sahranu u ovim okolnostima”, rekao je jedan izvor iz Hezbolaha, žaleći se na situaciju u kojoj zvaničnici i vjerski lideri ne mogu da se pojave kako bi adekvatno odali počast preminulom lideru.

Nekoliko komandanata ubijenih prošle nedjelje sahranjeno je diskretno u ponedjeljak, uz planove za odgovarajuću vjersku ceremoniju kada se sukob završi.

Hezbolah razmatra mogućnost obezbjeđivanja vjerskog dekreta za privremeno sahranjivanje Nasralaha i održavanje zvanične sahrane kada situacija to dozvoli, rekla su četiri libanska izvora.

Hezbolah se uzdržao od zvaničnog imenovanja Nasralahovog nasljednika, vjerovatno kako bi izbjegao da njegova zamjena postane meta izraelskog atentata, dodali su oni.

“Imenovanje novog generalnog sekretara moglo bi biti opasno ako ga Izrael ubije odmah nakon toga”, rekao je Amin. “Grupa ne može da rizikuje još veći haos imenovanjem nekoga samo da bi kasnije bio ubijen”.