Ugledni Međunarodni centar za naučnike ''Woodrow Wilson'', povodom 25. godišnjice potpisivanja Dejtonskog mirovnog sporazuma, objavio je analizu u kojoj su novoj američkoj administraciji, s Džoom Bajdenom (Joe Biden) na čelu, ponudili konkretne korake u cilju reforme Ustava BiH.

Promjena Dejtona

- Bez odlučne promjene Dejtona, BiH riskira da postane katastrofa na pragu nove američke administracije i tokom preostalog mandata trenutne Evropske komisije. Riskiramo obnavljanje krvoprolića, tokove izbjeglica, promjene granica i rašireni ekonomski poremećaj koji bi mogao ojačati ruski i kineski utjecaj u široj regiji. SAD snose odgovornost da produže uspjeh Dejtona popravljajući njegove nedostatke - naglašeno je na početku istraživanja Centra ''Wilson''. 

Prema njihovom mišljenju, evropski lideri nisu bili spremni pokrenuti promjene potrebne u BiH.

- Osnovno postignuće Dejtona - mir - ugroženo je. Iako su susjedne Srbija i Hrvatska potpisale Dejton, te su na taj način dužne poštivati i afirmirati suverenitet i teritorijalni integritet BiH, lideri obje zemlje pridružili su se istomišljenicima u BiH kako bi oslabili državne institucije. Te negativne trendove dodatno potiču vanjski akteri. Moskva djeluje oportunistički u regiji sijanjem nepovjerenja među lokalnim akterima, poticanjem i ohrabrivanjem separatističkih političara. Naoružava i obučava paravojne snage u Republici Srpskoj, entitetu u kojem većinski žive Srbi - istaknuto je.

Pogoršanje situacije

Dodaje se da, ukoliko međunarodna zajednica sada ne odluči pomoći BiH, bit će saučesnik u pogoršanju situacije i eventualnom propadanju države. 

- SAD moraju biti spremne pomoći reviziji Dejtona u skladu s evropskim standardima, a Brisel mora biti spreman za saradnju s Vašingtonom na rješavanju osnovnih političkih prepreka evropskom putu zemlje - naglašeno je.

Deset reformskih mjera koje su predložene Bajdenu

- SAD i EU moraju jasno staviti do znanja da teritorijalne izmjene i secesija nisu na stolu. Trebali bi potvrditi da Ured visokog predstavnika još može da pribjegne bonskim ovlastima. 

- Snage EUFOR-a moraju se brojčano ojačati.

- Vašington i Brisel moraju staviti do znanja da je provedba presuda Evropskog suda za ljudska prava obavezna i osnova za reformu države. Visoki predstavnik bi trebao ukloniti političare koji krše provedbu presuda.

- SAD i EU moraju biti spremne sankcionirati korumpirane političare i one koji žele zaustaviti reformu države.

- Ove akcije moraju biti dopunjene snažnim porukama vanjskim akterima, uključujući Zagreb i Beograd, da moraju poštovati suverenitet i teritorijalni integritet BiH.

- Američka međunarodna razvojna finansijska korporacija trebala bi pomoći cijelom Balkanu kroz investicije.

- EU bi trebala koristiti sistem štapa i mrkve, novac koji dodjeljuje staviti u svrhu političke i ekonomske reforme u BiH.

- Brisel i Vašington trebali bi podržati napore zapadnog Balkana na stvaranju zajedničkog regionalnog tržišta.

- Vašington i Brisel bi trebali iskoristiti svoj značajan utjecaj da ohrabre MMF i Svjetsku banku da svoju pomoć preusmjere s entiteta na novi okvir u kojem centralna vlada sarađuje s općinama.

- Dok SAD i EU uspostavljaju ovaj okvir za reforme, moraju održavati jasnu poruku da vrata EU i NATO-a ostaju otvorena.