Najbrojniji, najznačajniji i najoriginalniji kulturno-historijski spomenici na području općine Nevesinje su nekropole. Na području Nevesinja evidentirano je oko 3.000 stećaka, što je najveći broj u jednoj općini na području bivše Jugoslavije.  

Najveća nekropola je u selu Krekovi, na lokalitetu Kalufi u podnožju planine Crvanj, udaljena od centra općine oko 12 kilometara.

Pisane poruke

Nekropola Kalufi, koju neki nazivaju i Grčko groblje, broji 464 stećka, a većina ih je u obliku ploče, neki su u obliku sanduka, a tri kao sarkofag, dok se na 44 stećka nalaze ukrasi. Nekropola Kalufi prostire se na oko 18.000 kvadrata.

Ono što je napravljeno od kamena je neuništivo i to je do danas i sačuvano, kaže Boško Buha, historičar iz Nevesinja.

- Na području Nevesinja, pretpostavlja se, ima više od 5.000 stećaka, iako zvanični podaci govore da ih je 2.000 manje. Zbog toga se ovaj grad naziva i prijestonicom stećaka - pojašnjava Buha.

Od svih kamenih spomenika u Nevesinju, vrlo ih je malo s pisanim porukama – epitafima, svega sedam.

- Nekropola znači grad mrtvih, a stećci su nadgrobni spomenici. Takav način sahranjivanja zadržao se od 12. do 16. vijeka. U Kalufima su neki stećci utonuli u zemlju, pa se pretpostavlja da ih ima više od zvanične brojke – pojašnjava Buha.

Radoš Buha iz Turističke organizacije Nevesinje pojašnjava da, iako se do sada, prema svim relevantnim podacima, govorilo o 462 stećka, komisija UNESCO-a, koja je na ovom području boravila prije dvije godine i vršila geodetsko snimanje terena, pronašla je još dva stećka i oni su stavljeni pod zaštitu, tako da ih je sada ukupno 464.

- Motivi na stećcima počinju se izrađivati tek od sredine 14. vijeka, tako da se odmah može prepoznati kada je stećak nastao. Najviše ih je iz doba vladavine Kosača. To je, inače, bio politički, ekonomski, vojni i svaki drugi uspon Hercegovine - kaže Buha.

Sunce i ljiljani

Dodaje da stećci svjedoče i o velikoj ulozi i značaju Nevesinja i u tadašnjem vremenu.

- Na stećcima postoji 78 vrsta motiva, a najčešći su štit s mačem, krst, zvijezda, sunce, ljiljani, rozeta, prizori iz lova, isprekidane cik-cak linije - ističe Buha.

Nekropola Kalufi predstavlja i turističku atrakciju Nevesinja, pa je do nje asfaltiran pristupni put, a postavljeni su i putokazi i reklamne table.

Odvezeni u Beograd 

- S ovog lokaliteta su 1960. godine uzeta dva stećka u obliku sanduka i odvezena u Vojni muzej u Beogradu, gdje su i danas izloženi. To su stećci sa scenama viteškog turnira, uz konje i narodno kolo - pojašnjava Radoš Buha.