Iako Amerike formalno nema u priči o “novoj” evropskoj regionalnoj strategiji o zapadnom Balkanu, taj sveobuhvatni papir o proširenju EU u biti je dio starog američkog plana o ujedinjenoj, mirnoj i demokratskoj Evropi. To je drugi krak atlantskog sidra za koje Amerikanci ostaju strateški ankerisani.

Bosna u epicentru

To što su evropske balkanske strategije učestale otprilike na svake dvije godine, a američka pozicija o Evropi ostaje ista već više od 70 godina, dokaz je da Americi, nasreću, još uspijeva na ovaj ili onaj način da Evropu čuva bdijući prije svega nad njenom sigurnošću. Amerika, EU, NATO još su ta gravitaciona sila u odnosu na koju ostatak svijeta tek mjeri svoju snagu.

U tu je političku geografiju BiH epicentralno uključena. Ipak, čak i uz sve vrijednosne pomake mogla bi ostati ogromni evropski problem ako, recimo, 2025. godinu ne shvati kao "posljednji" rok za sustizanje sada najbolje plasiranih EU pretendenata Srbije i Crne Gore. I da se prisjeti Makedonije, koja je na početku (2005. godine) imala više evropskih poena od Hrvatske, već pet godina članice EU.

Znamo i to da ovo već odavno nije moralna utakmica. U toj će se tekmi nominalna prednost istočnih susjeda samo još više uvećati ako Bosna nastavi svoje bolno iskustvo izražavati ponajprije mentalitetom hronične žrtve, nažalost, i radi već viđenih pojedinačnih šićara, uključujući i one izborne. BiH ne može dalje ka Evropi samo apologetski, niti “patriotski”, već samo pošteno - ni po babi ni po stričevima.

Ilustracije radi, u američkoj strategiji prema Bosni i Hercegovini i njenom komšiluku još se ništa ne mijenja ni nakon nedavnog odlaska Toma Šenona (Thomas Shannon), trećeg po redu u hijerarhiji Stejt departmenta. Niti poslije ostavke Brajana Hojta Jia (Brian Hoyt Yee), koji bi još mogao zasjesti u jednu od američkih balkanskih diplomatskih stolica. Niti zbog često zbunjujuće retorike Trampove administracije.

Valja sad svojom metlom počistiti vlastitu avliju, dakako, prije sve češće najavljivanih promjena Dejtonskog sporazuma. I ne zaboraviti da te promjene neće doći preko nekog “Dejtona 2” o kome su površno pričali (pa im je prigovorila i Američka ambasada u Sarajevu) neki kongresmeni, prihvatili inertni mediji i dobro uhljebljeni nevladin sektor, čast izuzetcima, naravno.

Da bi dostigla rivale ili se priključila njihovoj zahuktaloj evropskoj lokomotivi, u suprotnom smjeru od romantičnog “Orijent ekspresa”, u BiH se mora dogoditi unutrašnji građanski dogovor. Mora se povući donja granica za politiku u svim njenim stranačkim i “nacionalnim” izdanjima i crvena linija za akademsku i medijsku zajednicu: mediji da nastave propitivati sve one koji od sadašnjeg dejtonskog stanja prave “svetu kravu”!

Građanska kriza

Ako se i dolazeći izbori opet shvate kao sredstvo za održavanje istih notornih vlastodržaca, ma koliko se oni krili iza “narodnih” umjesto građanskih interesa - onda će ova evropska, kao i sve druge zapadne strategije za Bosnu – biti adio, a ne dobar dan, Evropo! To bi tek značilo evropsko otpadništvo.

To je recept za pogrešnu “reformsku” terapiju, tek kao nastavak međusobnog optuživanja za svakojaki radikalizam ili prozivke za nacionalnu izdaju. Iako smo upravo tako stigli da “imamo” (?!) islamsku, kršćansku, svakakvu, ali ne i Bosnu po mjeri svih ljudi koji u njoj žive. Nažalost, apartheid još kuca na bosanska vrata.

Zato više ne bi smjelo biti ni neutralnosti! Bosanci se opet suočavaju s tom renesansnom, dakle, temeljno evropskom dilemom. U Danteovoj “Božanstvenoj komediji” zapisano je da su najdublji ponori pakla rezervirani za “one koji u kriznim vremenima ostanu neutralni”. Naravno, prije nego što ovaj semantički patos shvatimo literalno, treba ga preuzeti kao najaktuelniji bosanski kredo dok traje ova bosanska kriza.

Moram još oštrije! Sarajevo, Mostar, Banja Luka, sve što bi stalo u ono - “prođoh Bosnom kroz gradove” - ostaju divne egzotične destinacije na evropskoj periferiji. Ali, sevdah, pjesma, šenlučenje, lokalna umišljenost, gotovo mentalitetsko varanje preraslo u notorno “narodnjaštvo”, da ne kažem najjeftiniji politički populizam, neće napaćenu BiH uvesti u najveći mirovni i avangardni projekt na svijetu - Evropsku uniju.

Hoće švicarska preciznost, kojoj su Bosanci skloni u Evropi, i američka poduzimljivost, s kojom su kompatibilni širom svijeta. Da ne kažem jedna vrsta “kalvinizma”, ne kao religija, naravno, već kao pragmatični slijed koraka. Bosni i cijelom zapadnom Balkanu zaista treba reformirana vjera u budućnost i novi evropski savez za bolje sutra.