Ako želi biti relevantan sigurnosni i politički faktor, očigledno je da se Evropskoj uniji (EU) nameće potreba za formiranjem evropske vojske, istaknuo je doc. dr. Alija Kožljak, šef Odsjeka za međunarodne odnose i evropske studije IBU (International Burch University) i bivši vojni predstavnik BiH pri NATO-u u razgovoru za Fenu.

Jačanje Njemačke

Komentirajući upit u vezi s nedavnim istupima evropskih zvaničnika - šefa evropske diplomatije Josepha Borrela i predsjedajućeg Vojne komisije EU generala Claudia Graziana, koji su ukazali na potrebu formiranja evropskih snaga za brzo djelovanje, Kožljak je podsjetio na hronologiju, dinamiku i specifičnosti tog procesa.

- Ideja o formiranju evropske vojske datira još od završetka Drugog svjetskog rata, kada su 1948. godine Velika Britanija i Francuska, zajedno sa državama Benelux-a, potpisale Briselski sporazum, potencirajući potrebu zajedničke odbrambene politike - podsjeća Kožljak.

Istovremeno, navodi da je u to vrijeme još preovladavala zabrinutost u vezi ponovnog snaženja Njemačke, te da je 1950. godine iniciran i konkretan plan, tzv. 'Pleven plan', zagovarajući kreiranje Evropske odbrambene zajednice.

- Ono što je veoma interesantno naglasiti iz današnje perspektive jeste činjenica da je plan propao upravo zbog neslaganja oko formiranja zajedničkih vojnih snaga, kao stajaće vojske, što je relevantno i danas. Stoga, nije teško zaključiti da ono što su prezentirali šef EU diplomatije Borrel i predsjedavajući Vojnog komiteta EU - general Graciano nakon nedavnog sastanka EU zvaničnika na Brdu kod Kranja, nije ništa drugo nego puko podsjećanje na dugogodišnje slabosti EU po pitanju autonomnih vojnih kapaciteta – pojašnjava Kožljak.

Uz napomenu da je ovaj put diskusija, bez sumnje, izazvana brzim, a po mnogima i haotičnim povlačenjem iz Afganistana, navodi kako je slična situacija bila i tokom 'hladnog rata', "ali da je Velika Britanija konstantno blokirala inicijative Francuske, prvenstveno zbog čvrstine transatlantskog linka, odnosno bliskih odnosa sa Sjedinjenim Američkim Državama, što je argumentirano egzistiranjem NATO-a, te njegovom ulogom sigurnosnog garanta za Evropu".

Kraj hladnog rata

- Kraj hladnog rata je, također, svojevremeno ohrabrio zagovornike neovisnih oružanih snaga EU, ali se nakon detaljnijih analiza spoznalo da EU nije u stanju voditi vojne operacije samostalno, te se dala prednost jačanju saradnje sa NATO-om. U tom smislu je i potpisan Berlinski sporazum, koji je omogućio EU da koristi kapacitete NATO-a za EU-vođene operacije – ističe Kožljak.

U tom kontekstu napominje da i "pored svih tih inicijativa i nastojanja, te činjenice da je EU ustanovila svoju Zajedničku sigurnosnu i odbrambenu politiku (CSDP), ona još nikada nije bila u stanju da samostalno izvršava međunarodne borbene misije".

- Činjenica je da su EU snage pod okriljem CSDP upućene u brojne misije širom svijeta, uključujući i operaciju ALTHEA u BiH, međutim, ovdje se isključivo radi o operacijama očuvanja i nadgledanja mira, savjetovanja, ili izgradnje nacionalnih kapaciteta u područjima djelovanja – navodi Kožljak.

EU nema vojne kapacitete

Mišljenja je kako sve spomenuto sugeriše da su nedavna dešavanja u Afganistanu bila samo novi u nizu 'alarma' da EU nemaju dostatne vojne kapacitete da djeluju autonomno.

- Ako želi biti relevantan sigurnosni i politički faktor, očigledno je da se nameće potreba da ih ima. Frustracije su posebno razumljive ako se uzme u obzir percepcija da je odluka o povlačenju iz Afganistana očigledno donesena u Washingtonu, te da članice EU nisu imale izbora, upravo iz razloga što nemaju dostatne vojne kapacitete da nastave svoje angažovanje samostalno – precizira Kožljak.

Iako očigledno postoji potreba za potvrđivanje svoje relevantnosti, brojni pokazatelji govore o tome da EU još dugo vremena, ipak, neće biti u stanju da razvije neovisne vlastite vojne kapacitete.

- Inicijativa nakon sastanka EU zvaničnika u Sloveniji o kreiranju snaga za brzo djelovanje, osim što je još daleko od implementacije, čak i kada se realizuje, zbog prevelike vojno-tehnološke nadmoći SAD, filozofije u pristupu odbrani, ali i nedostatku jedinstva, neće omogućiti EU da samostalno vodi borbene vojne operacije – zaključio je Kožljak u razgovoru za Fenu.